Mauro Garofalo, verantwoordelijke voor internationale betrekkingen van de Gemeenschap van Sant'Egidio herinnert zich 11 maart van dit jaar uiteraard goed. Toen bezocht paus Franciscus de Gemeenschap ter gelegenheid van haar vijftigste verjaardag. De paus ontmoette er ook enkele vluchtelingen die zijn aangekomen in Italië dankzij de humanitaire corridors. Een groot deel van hen komt uit Syrië. Bij deze gelegenheid gebruikte de paus voor de eerste keer de term 'vernietiging' voor de Syrische tragedie. Hij onderstreepte dat deze absurde logica vele jaren na de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog nog altijd bestaat. De paus ontmoette bij zijn bezoek een Syrische jongen die gevlucht was uit het vluchtelingenkamp van Yarmouk. De jongen sprak ook over zijn moeder, die blind was geworden vanwege bomscherven die haar hadden getroffen. Hij vertelde dat hij vanaf dat moment de ogen van zijn moeder geworden was. Na deze ontmoeting, waarin hij voor de eerste keer het woord 'vernietiging' gebruikte, heeft Franciscus deze term opnieuw gebruikt in relatie tot Syrië in zijn Paasboodschap. Voor Jorge Mario Bergoglio telt de echte, concrete ervaring meer dan die van de theorie. Vandaar dat ik Mauro Garofalo vroeg of deze ontmoeting een impact gehad zou kunnen hebben op de paus. "Het is de logica van de uitsluiting, van het aan de kant zetten, die in Syrië de logica van de vernietiging werd. De paus heeft geluisterd naar de woorden van de vluchtelingen zoals hij luistert naar de woorden van velen die worden uitgesloten. Hij lijkt geleid te worden door de ervaring van het lijden van degenen die uitgesloten worden, zoals hij heeft gezien in Buenos Aires. Dat is gevolgd door ontmoetingen van de paus in Lampedusa en op Lesbos met vele anderen die zijn uitgesloten en aan de kant gezet. De ervaring van de bannelingen kan niet als water van je afglijden. De eerste verontwaardiging is die over de kinderen die de afgelopen zeven jaar niets anders dan oorlog hebben gekend. Een kind van acht in Syrië kent uitsluitend de oorlog".
Bij de oorlog die in Syrië wordt uitgevochten zijn vele buitenlandse legers betrokken. Sinds jaren is er de absurde logica van de vernietiging. Dat hebben we gezien bij veel belegeringen, begeleid door militaire acties waarbij chemische wapens werden gebruikt.
"Dat is het gevolg van de logica van de vernietiging. Het doel van het gebruik van chemische wapens is het maximaliseren van het aantal slachtoffers onder een weerloze burgerbevolking. Want wie zou er kunnen beschikken er over een gasmasker? Een soldaat, zeker geen burger! Dus paus Franciscus heeft absoluut gelijk om te spreken over vernietiging", zegt Garofalo.
Helaas is de enige vraag die tegenwoordig bij het voortdurend gebruik van chemische wapens wordt gesteld, wie ze heeft gebruikt. We hebben sinds 2013 elke keer gezien dat het regime in Damascus, met de steun van Moskou, de eigen verantwoordelijkheid ontkent. Dat doet denken aan Sarajevo, waar het bloedbad op de markt werd toegeschreven aan degenen die belegerd werden.
Volgens de verantwoordelijke voor internationale betrekkingen van de Gemeenschap "zou het nodig zijn om de controlemechanismen van de VN opnieuw in te stellen. De VN zijn de enigen die het negeren van de eigen verantwoordelijkheid zouden kunnen verhinderen. Er bestaan controlemechanismen en ze zijn de enigen die de cirkel zouden kunnen doorbreken".
De belangrijkste militaire terreinen in Syrië van dit moment, het gebied rond Ghouta en het Koerdische gebied, lijken geteisterd te worden door dit verlangen om de vijandige gemeenschappen te vernietigen. De Koerden worden door Ankara als de vijand beschouwd, de Soennieten worden door Damascus als de vijand beschouwd. En we weten dat Isis zich deze logica eigen heeft gemaakt en daarmee door zou gaan wanneer ze weer zouden opereren in Syrië, net als andere extreme jihadistische groeperingen. Maar dit gebeurt allemaal terwijl internationale actoren betrokken zijn, in een gebied aan de Europese grenzen. "Dat is waar"- bevestigt Garofalo - "maar het gaat vooral ten koste van de Syrische bevolking, die alleen uit slachtoffers bestaat".
Deze slachtoffers, van een oorlog die tegen hen gevoerd wordt door vele partijen, worden opnieuw slachtoffer wanneer de mentaliteit van de vernietiging hen verbant uit hun land en hen verplicht op de vlucht te gaan. De Syrische vluchtelingen die zijn aangekomen in Europa vonden daar geen solidariteit. Ze worden opnieuw slachtoffer. Ze worden zelfs als indringers gezien. Kan Europa dan niets anders doen dan akkoorden sluiten met Turkije om hen daar houden?
"Samen met de Waldenzen hebben wij de humanitaire corridors bedacht om dat dubbele slachtofferschap te voorkomen. Ook individuen dragen hier aan bij. Het is in veel Europese landen mogelijk om de werking van de humanitaire corridors te vergroten. Syriërs zijn moslims en christenen. Dus de indringers volgens bepaalde denkbeelden zijn moslims en christenen, aangezien ze Syriërs zijn".
We moeten vrezen voor een uiteindelijke escalatie van het conflict. "We hebben in het verleden het neerhalen van een Russisch straalvliegtuig gezien, en van een Israëlisch vliegtuig, en daarna de rechtstreekse Russische interventie. Er waren zeker niet weinig omstandigheden waarin gevreesd werd voor een uitbreiding of verergering van het conflict. Ook chemische aanvallen waren er niet weinig. Dus de angst is logisch. Zolang het idee om de oorlog met militaire middelen te winnen de overhand heeft, zal het zo blijven gaan". Alleen de werkelijke keuze voor de onderhandeling zal daarom tot hoop kunnen leiden, en niet tot angst.
[ Riccardo Cristiano ]
